Recensie Othello

De Iraakse regisseur Hassan Khayoon gebruikt het verhaal van Othello om de geschiedenis van Irak onder Saddam Hoessein te vertellen. Hij doet dat multimediaal. Deze Othello is niet zomaar theater, maar ook muziek, dans, en videokunst.

Bij Shakespeare is Othello een genadeloze jaloeziegeschiedenis. In Khayoons versie is de Iraakse dictator Saddam Hoessein Othello. Hij wordt opgejaagd door Jago oftewel de Verenigde Staten. Die maken hem doldriest en vernietigen uiteindelijk zijn grote liefde, Desdemona, of in dit geval Irak. De verhouding van de dictator tot zijn land wordt blijkbaar psychoanalytisch geduid.  Niet zo gek, want eerder ontwikkelde Joachim Fest deze visie over Hitler en nazi-Duitsland. Waarom zou je ze dus niet op Irak kunnen toepassen? 

Vechtpartij 

Satya Roosens danst als een vitalistische spring-in-het-veld, dynamisch en onvermoeibaar. Ze wordt tegen de grond gegooid, springt weer op, struikelt, rent als een bezetene over het podium, probeert hardnekkig te ontsnappen aan een rode draad waaraan ze is vastgebonden, springt touwtje, trekt militaire poppen uit elkaar en geselt zichzelf met haar lange haar. Als Desdemona-Irak drukt ze alle ellende waarin haar land was gedompeld goed uit. Onovertroffen is haar vechtpartij met Othello-Saddam. 

Deze Othello heeft een prachtig poëtisch begin en een prachtig poëtisch slot. Bij de start zie je in de uiterste hoeken van de scène twee videobeelden die schijnbaar kruisraketten tonen. Stilaan buigen ze echter door elkaar en dan blijken het gesloten oogwimpers zijn. Vervolgens staren twee grote vrouwenogen beangstigend in de zaal en hoor je een sombere tekst van Desdemona-Irak. Daarna leren we van Othello-Saddam hoe je moet omgaan met bloemen, en a fortiori met liefde. Je mag bloemen niet plukken want dan dood je ze, je moet ze laten groeien. Plukken doe je alleen om te verhinderen dat iemand anders die bloemen krijgt. Plukken doe je om die bloemen definitief voor jezelf toe te eigenen. Deze mooie tekst drukt de hele verhouding Saddam-Irak uit. 

Dripping 

Op het einde doet Othello-Saddam een Jackson Pollock- achtige dripping-oefening. Hij gooit rode verf (bloed) tegen een mistig doek. Dat levert een knap effect op, mooier overigens dan bij Pollock. Ondertussen  legt hij uit dat hij houdt van het leven. Maar het leven is niets zonder de dood, die er inherent zit ingebakken, onder de vorm van ziektes. En vooral van oorlog. Daarvoor waarschuwt dan ook de dode Othello-Saddam. 

Rondspattende gensters 

Khayoon gebruikt wel heel veel rekwisieten. Er zijn niet alleen meerdere projectieschermen, maar ook een overvloed aan theaterrook, stroboscopisch licht en rondspattende gensters van een slijpmachine. Soms vraag je je echt wel af wat dit er nou weer komt bij doen. Zo worden beelden van allerlei dictators vertoond (Stalin, Hitler, Mussolini, Castro…), vermengd met andere historische figuren (Gandhi, Berlusconi, Michael Jackson…) maar het verband is niet duidelijk.  

Voorlezer 

Deze Othello zet wat veel afzonderlijke scènes zonder onmiddellijk verband naast elkaar, er kruipt wat veel tijd in het herschikken van het decor. Khayoon gebruikt wat veel elementen waarvan de functie op het eerste gezicht onduidelijk is. Het grootste deel van de boodschap gaat bovendien de mist in. Halverwege het stuk debiteert een Voorlezer een lange tekst waarin hij uitlegt hoe de geschiedenis van Irak samenloopt met het verhaal van Othello. Dat begint al vroeg in de twintigste eeuw. De voorlezer spreekt een vreemde taal (Arabisch?), die door 99% van de toeschouwers beslist niet werd begrepen. Weliswaar rolt de regie een Nederlandse vertaling uit op een zwart plooidoek achter op het podium, maar die was - op enkele woorden na - volkomen onleesbaar. Zoiets doodt de communicatie van het hele stuk. En dat is heel spijtig.  

< Joris De Maght >